Evini Akrabaya Kiralayana Vergi! Peki, Kaynana vergisi nedir, nereden çıktı?

Gelir İdaresi Başkanlığı'nın kira gelirleriyle ilgili getirdiği yeni düzenlemeler, milyonlarca mülk sahibini ve kiracıyı doğrudan ilgilendiriyor. 1 Mart itibarıyla başlayan gelir vergisi beyanname dönemi, özellikle birinci derece akrabalarına ev tahsis eden ev sahipleri ve kira gelirlerinin doğru beyan edilip edilmediğinin kontrolü açısından önem taşıyor.

Bu yeni düzenleme kapsamında, Gelir İdaresi Başkanlığı, kiracılardan "Kira Bildirim Formu" doldurmalarını talep ediyor. Bu adım, mülk sahipleri tarafından beyan edilen kira gelirleri ile kiracıların ödediği kira bedellerinin karşılaştırılması ve olası vergi kayıplarının önlenmesi amacını taşıyor.

Kaynana vergisi nedir, nereden çıktı?

"Kaynana vergisi" tabiri, Türkiye'de kira gelirleri üzerinden vergi alınması uygulamasında, kayınvalide veya kayınpeder gibi birinci dereceden akraba olmayan kişilere tahsis edilen konutlar için uygulanan vergilendirme sisteminden ortaya çıkmıştır. Bu uygulama, kira geliri elde eden mülk sahiplerinin, belirli akrabalık ilişkileri dışında kalan kişilere konutlarını ücretsiz olarak tahsis etmeleri durumunda, emsal kira bedeli üzerinden gelir vergisi ödemelerini gerektirir.

Kaynana Vergisi Nereden Çıktı?

Kaynana vergisinin ortaya çıkışı, Maliye Bakanlığı'nın kira denetimleri sırasında yaşanan bir olaya dayanır. Bir bayanın (kaynana), vergi denetmenine damadının evinde iki yıldır kira ödemeden oturduğunu beyan etmesi üzerine, damada kira geliri üzerinden vergi ve ceza yükümlülüğü getirilmiştir. Bu durum, kayınvalide veya kayınpeder gibi birinci derece akraba olmayan kişilere ev tahsis edildiğinde emsal kira bedeli üzerinden vergilendirme yapılması gerektiğini göstermiştir.

Fahri Kira Artışları ve Kira Geliri Denetimleri

Yüksek kira artışları ve ev sahibi-kiracı arasındaki anlaşmazlıkların artması üzerine, Maliye ve Hazine Bakanlığı kira geliri denetimlerini hızlandırdı. Bu kapsamda, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü ve Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nden alınan verilerle kira geliri elde edebilme potansiyeline sahip yaklaşık 2 milyon konut tespit edildi.

Emsal Kira Bedeli ve Vergilendirme

Gelir Vergisi Kanunu'nun 73. maddesine göre, bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılan gayrimenkullerin emsal kira bedeli, bu gayrimenkullerin kirası sayılıyor. Konutlarda, emlak vergisi değerinin yüzde 5'i kadar olan emsal kira bedeli üzerinden vergilendirme yapılıyor. Bu düzenleme, özellikle birinci dereceden akraba olmayanlara tahsis edilen konutlar için geçerli olup, bu durumda "Kaynana Vergisi" olarak adlandırılan gelir vergisi ödemesi gerekiyor.

Kira Gelirini Gizleme Yöntemleri

Ev sahipleri, kira gelir vergisinden kaçınmak için çeşitli yöntemler uyguluyor. Turizm bölgeleri ve uzak yerleşim yerlerinde kira gelirlerinin gizlenmesi yaygındır. Kiracılarla anlaşarak kira bedelinin bir kısmını banka üzerinden, bir kısmını ise elden tahsil etmek; birden çok dairesi olan ev sahiplerinin, kiraları çocuklarının üzerine yatırtması gibi yöntemlerle kira gelir vergisi ödeme miktarı minimize edilmeye çalışılıyor.

Vergi Ödemeyenler Yüksek Ceza

Bu durumlar, vergi denetimlerinin ve mevzuatın önemini vurgulamakta, aynı zamanda vergi adaleti ve şeffaflığını sağlamak için yapılan düzenlemelerin gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Bu sürecin bir parçası olarak, bazı özel durumlar dikkate alınıyor; özellikle birinci derece akrabalar arasında ücretsiz olarak tahsis edilen evler ve bu durumun vergilendirilmesi ile ilgili detaylar merak ediliyor. İşte bu konuyla ilgili önemli başlıklar:

Beyanname İçin Başvuru Süreci:

Mükellefler, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın resmi internet sitesi gib.gov.tr adresi üzerinden e-Devlet şifreleri ile sisteme giriş yapabilirler. Bu platform, kira gelirleri dışında diğer kazançların da beyan edilmesine olanak tanıyan ve mükelleflerin beyannamelerini kolaylıkla hazırlayıp onaylamalarını sağlayan bir sistemdir.

Kira Beyannamesi Nasıl Hazırlanır?

Beyanname hazırlanırken, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın merkezi nüfus idaresi sistemi, tapu kayıtları, bankalar, PTT, ve fatura bilgileri gibi çeşitli kaynaklardan edinilen bilgiler kullanılır. Bu sayede, beyan edilecek gelirler ve giderler daha doğru ve eksiksiz bir şekilde sisteme girilebilir.

Ödeme Yöntemleri ve Taksitler:

Beyannameler, anlaşmalı bankalar aracılığıyla kredi kartı kullanılarak online olarak ödenebilir. İlk taksit ödemeleri 1 Nisan tarihine kadar yapılmalıdır ve damga vergisi de bu ödeme ile birlikte yatırılmalıdır. İkinci taksit ödemeleri için son tarih ise 31 Temmuz 2024'tür.

Zorunlu Belgeler ve Tahsilat/Ödeme Kuralları:

İş yeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin tüm tahsilat ve ödemelerin, banka veya posta idareleri tarafından düzenlenen belgelerle yapılması zorunludur. Bu, vergi kaybının önlenmesi ve işlemlerin resmiyet kazanması açısından önemli bir adımdır.

Vergi Mükellefiyeti:

Aylık 500 TL ve üzeri kira geliri elde eden konut sahipleri ve miktar sınırlaması olmaksızın iş yerini kiraya verenler, kira geliri elde eden herkes bu beyannameyi doldurmak zorundadır.

Cezai Yaptırımlar:

Kira gelirlerini beyan etmeme veya ilgili tahsilat/ödeme belgelerini düzenlemede usulsüzlük yapan mülk sahipleri ve kiracılar için Vergi Usul Kanunu kapsamında özel usulsüzlük cezaları uygulanabilir.

Birinci Derece Akrabalar ve Vergilendirme: Birinci derece akrabalar arasında, yani anne, baba, çocuklar, kardeşler gibi yakınlar arasında ücretsiz olarak tahsis edilen evler için herhangi bir gelir vergisi ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Diğer Akrabalar İçin Vergilendirme: Birinci derece akrabaların dışındaki kişilere (teyze, hala, amca, dayı gibi) ücretsiz olarak tahsis edilen evler için ise, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen emsal kira bedeli üzerinden vergilendirme yapılması gerekmektedir.

Emsal Kira Uygulaması: Emsal kira, bir gayrimenkulün kira bedelinin piyasa koşullarına uygun olarak belirlenmesi ve bu bedelin vergilendirilmesi işlemidir. Emsal kira bedeli, gayrimenkulün değerinin yıllık bazda yüzde 5'i olarak kabul edilir ve bu, emlak vergisi değerlemesi için de temel teşkil eder.