Türki havacılık efsanesi: Vecihi Hürkuş kimdir?

Vecihi Hürkuş Kimdir?

1896 yılında dünyaya gelen Vecihi Hürkuş, Türk havacılık tarihinin en önemli isimlerinden biridir. Türkiye’nin ilk uçak tasarımcısı ve üreticisi unvanına sahip olan Hürkuş, ilham veren yaşamı ve Türk havacılığına katkıları ile Türkiye’nin en önemli girişimcileri ve tarihi kişilikleri arasında ilk sırada yer almaktadır.

Yaptığı uçak tasarımları ve girişimleri ile Türkiye’nin yetiştirdiği önemli isimlerden biri olan Vecihi Hürkuş, müteşebbis, pilot, mühendis ve uçak tasarımcısıdır. I. Dünya Savaşında savaş pilotu olarak başarılı görevlerde bulunması nedeniyle birçok madalyaya layık görülmüştür.

Vecihi Hürkuş kimdir? Hayatı ve İlk Yılları

6 Ocak 1896 yılında İstanbul’da dünyaya gelen Vecihi Hürkuş, I. Dünya Savaşına katılmış ardından bu savaşta yaralanarak tekrardan İstanbul’a dönmüştür. İstanbul’a dönmesinin ardından Yeşilköy’deki Tayyare Mektebine giren Hürkuş, havacılığa ilişkin ilk eğitimlerini burada almıştır.

I. Dünya Savaşının devam ettiği sırada Osmanlı saflarında pilot brövesi alarak 7. Tayyare Bölüğünde Ruslara karşı başarılı keşif faaliyetlerinde ve bombardımanlarda bulunmuştur. Aynı dönemde Ruslara karşı savaşan Vecihi Hürkuş, savaş sırasında bir Rus uçağını düşürmeyi başarmıştır. Bu başarısı ona uçak düşüren ilk pilot unvanını kazandırmıştır.

Savaş sırasında Ruslara esir düşen Hürkuş, esir tutulduğu yerden Hazar Denizini yüzerek İran üzerinden kaçmayı başarmıştır. 1918 yılında tekrardan 9. Harp Tayyare Bölüğünde görev almıştır.

Takip eden yıllarda görevli olduğu sırada av uçağı tasarlayan Hürkuş, Mondoros Ateşkes Anlaşmasının imzalanması ile bu projesini yarım bırakmak zorunda kalmıştır. Kurtuluş Savaşı yıllarında mücadeleye katılan Vecihi Bey, İnönü ve Sakarya muharebelerinde keşif ve destek uçuşları yapmış aynı zamanda bir Yunan uçağını da düşürmeyi başarmıştır. Kurtuluş Savaşının ilk ve son uçuşunu yapan pilot olarak tarihe adını altın harflerle yazdırmayı başarmıştır. İzmir hava meydanına girerek işgal eden ilk kişi olmayı başarmıştır.

Göstermiş olduğu başarıları sayesinde İstiklal Madalyasına layık görülen Hürkuş, TBMM tarafından üç defa takdir name verilen ilk kişi olmuştur. Savaştan sonra İzmir’de pilot eğitmeni olarak görev yapan Hürkuş, Edirne’ye yanlışla iniş yapan bir uçağı almak için görevlendirilmiş ve bu görev sonrası uçak Vecihi adını almıştır. Uçağa adının verilmesi ile girişimcilik fikri canlanan Vecihi Bey, projelerine başlamıştır.

Vecihi Hürkuş’un Tasarımları

İzmir Seydiköy Hava Mektebinde uçak tasarımları ve projelerine devam eden Vecihi Hürkuş, 1923 yılında Yunanlılardan ele geçirilen motorları kullanarak ilk Türk uçağını yapmayı başarmıştır.

28 Ocak 1925’te Vecihi K – VI adını verdiği uçağı uçurmayı başarmıştır. Fakat bu başarısı ceza ile ödüllendirilmiştir. Bu olayın ardından askeri havacılıktan ayrılan Vecihi Hürkuş sivil havacılık alanında çalışmalarına devam etmiştir.

1930 yılında Kadıköy’de bir kereste dükkânı kiralayarak 3 ay içinde ilk Türk sivil uçağını yapmayı başarmıştır. Aslında bu başarı ikinci uçağı üretmesi olarak yorumlanabilir. Vecihi XIV adını taşıyan uçak 27 Eylül 1930 yılında ilk uçuşunu büyük bir kalabalık önünde gerçekleştirmiştir.

Uçağın resmi olarak uçuş izni alabilmesi için bakanlık nezdinde ilgili merci olmadığı için uçağı parçalara ayırarak demir yolu ile Çekoslovakya’ya götürmüş ve burada uçağı resmen tescil ettirmiştir. Tescil işlemlerinin ardından Çekoslovakya’dan Türkiye’ye uçakla dönerek 5 Mayıs 1931 tarihinde yurda iniş yapmıştır.

1931 yılında Türk Tayyare Cemiyeti adına Türkiye turu yapmıştır. Bu kapsamda birçok farklı bölgeye uçarak seyahat etmiştir. İlk defa 1932 yılında Türk Sivil Havacılık Okulunu açmıştır.

1937 yılında Türk Hava Kurumu tarafından mühendislik eğitimi alması için Almanya’ya gönderilen Hürkuş, 1939 yılında mezun olmuş ve tekrardan Türkiye’ye dönmüştür. İki yılda mezun olmasının imkansız olduğunu ileri sürülerek uçak mühendisi ruhsatı verilmemiştir. 16 Temmuz 1969 tarihinde Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hastanesinde Türk havacılık tarihinin ve Türk tarihinin en önemli isimlerinden biri Vecihi Hürkuş hayata veda etmiştir.